Wat is speltherapie?

Geschreven door Marlous van Dieteren MD.

Noah (9) voelt spanning als het gaat om “medici en witte jassen”. Een vroegere ervaring heeft hem angstig gemaakt. Deze angst is zo groot geworden dat hij nu niet meer naar de dokter durft en zelfs niet meer naar een tandarts of orthodontist. Als er een afspraak gepland staat bij één van deze specialisten wordt Noah misselijk en lijkbleek. Soms is de spanning zo groot dat hij flauwvalt. Noah heeft hier last van en wil geen angst meer voelen. Hij wordt aangemeld voor speltherapie. In de spelkamer speelt Noah telkens “doktertje” of “tandarts”. Nu is hij de dokter of de tandarts en onderzoekt hij de beer, de handpop of Playmobilpoppetjes en deelt hij prikken uit. Noah verwerkt op deze manier de ervaring die veel indruk op hem heeft gemaakt in zijn eigen tempo.

Spel

Overal wordt gespeeld. In alle culturen. Spel is daarmee universeel in de ontwikkeling van het kind en genereert plezier onder meer door herhaling, door de mogelijkheid nieuwe ervaringen op te doen. In therapeutisch verband is spel een krachtig hulpmiddel. Niet alleen bij kinderen, maar ook voor volwassenen. Via spel leren kinderen de wereld en zichzelf kennen, doen ervaringen op, verlenen betekenis, proberen gedrag uit en ontwikkelen zich verder. Spel is met recht de taal van het kind (Groothoff, Jamin & De Beer-Hoefnagels, 2010).

Wat is speltherapie?

Speltherapie is een vorm van psychotherapie voor kinderen, waarbij spel als middel wordt gebruikt om een kind te begrijpen en te helpen bij het leren omgaan of verwerken van (ingrijpende) gebeurtenissen of (psychische) problemen. De speltherapeut sluit aan bij de taal van het kind en zet spel in om de gestagneerde ontwikkeling weer op gang te brengen.

Spelen geeft kinderen de gelegenheid om te ontspannen, gedachten, gevoelens en wensen te uiten, ervaringen in hun eigen tempo te verwerken en te experimenteren met allerlei vormen van gedrag. Zelfexpressie, creativiteit en inlevingsvermogen worden eveneens bevorderd.

Speltherapie is dan ook cliëntgericht en stelt het kind centraal. Dit betekent dat het kind mag zijn wie hij is met alle gevoelens en gedachten die hij ervaart. Empathie, onvoorwaardelijke acceptatie en congruentie vormen de basishouding van de speltherapeut en zijn belangrijk voor het opbouwen van een vertrouwensrelatie tussen kind en therapeut. Daardoor kan een kind tot spel en ontwikkeling komen.

Door mee te spelen met het kind krijgt de speltherapeut de mogelijkheid de belevingen van het kind goed te begrijpen. Woorden zijn er vaak nog niet, maar via spel kan het kind zichzelf wel uitdrukken en laten zien wat er in hem omgaat. Daarmee kunnen belangrijke gebeurtenissen voor het kind op een veilige manier kenbaar gemaakt worden (Brunsmann & Kluin-Haster, 2019).

Wanneer speltherapie?

Wanneer (ingrijpende) gebeurtenissen of (psychische) problemen de sociale en emotionele ontwikkeling van het kind belemmeren, kan speltherapie een oplossing bieden.

Speltherapie kan ingezet worden voor kinderen die:
– Problemen ervaren met het uiten van gevoelens en emoties, zoals boosheid, verdriet en angst.
– Te weinig zelfvertrouwen of een laag zelfbeeld hebben; onzekerheid, verlegenheid, verlatingsangst, faalangst.
– Hechtingsproblemen
– Last van ingrijpende gebeurtenissen, nachtmerries, angsten en trauma’s, door bijvoorbeeld ziekte of verlies van een dierbare, verandering van school, (v)echtscheiding of oorlogstrauma
– Moeilijkheden in de omgang tussen leeftijdsgenootjes, niet kunnen samenspelen, pesten, gepest worden, teruggetrokken gedrag, moeite met sociale contacten en moeite hebben om vriendschappen te sluiten of te onderhouden.
– Moeilijkheden in de omgang met volwassenen
– Gedragsproblemen en slaapproblemen
– Lichamelijke klachten, waarbij een medische oorzaak is uitgesloten. Te denken valt aan psychosomatische klachten, eetproblemen en zindelijkheidsproblemen.

Hoe werkt speltherapie?

Speltherapie vindt plaats in de spelkamer. Deze is zo ingericht dat het kind zoveel mogelijk vrijheid heeft om met allerlei speelgoed en expressiemateriaal te spelen, zoals een zandtafel, verkleedspullen, poppen, dieren, voertuigen, gezelschapsspellen en teken- en knutselmateriaal. Het spelmateriaal doet een appél op de belevingswereld van het kind, zodat hij op allerlei manieren kan laten zien wat hem bezighoudt. Het kind komt individueel in de speltherapie, zodat hij de ruimte heeft om zichzelf te laten zien en geen rekening hoeft te houden met zijn ouder(s). Het kind heeft een plek waar het mag zijn wie hij is en mag ontspannen.

Vanuit empathie, onvoorwaardelijke acceptatie en congruentie, volgt de speltherapeut het kind in zijn spel, brengt onder woorden wat er gebeurt in het spel en/of speelt mee. Hierdoor kan een kind gebeurtenissen uitspelen, (nieuw) gedrag uitproberen en kan de therapeut het kind helpen om de gebeurtenissen te verwerken of er (anders) mee om te gaan.

“You can discover more about a person in an hour of play than in a year of conversation” – Plato

De speltherapie start met een observatieperiode van ongeveer 6 therapiesessies. Hierna vindt er een evaluatiegesprek plaats. Er wordt een behandelplan opgesteld en na een periode van een aantal sessies vindt er opnieuw een evaluatiegesprek plaats.